Vanavond komt de familie uit Dubai aan: een zus van Umm Tariq, de moeder van Dima en Farida, samen met haar echtgenoot en oudste dochter. Ook deze tante en oom – Umm en Abu Omar – heb ik in 1989 ontmoet. Zij woonden toen al in Dubai maar kwamen iedere zomer naar Aleppo. Deze tak van de familie zit er financieel veel warmer bij dan Dima, Farida, hun broers en hun kinderen. Het is Abu Omar die het appartement van Farida heeft gekocht, waarover ik in het vorige blog schreef. De zussen praten met groot respect over hem en hun tante. De oudste dochter Layla, nicht van Dima en Farida, bezit een ruim appartement in een chique nieuwbouwwijk van Istanbul. Het is daar dat we halverwege de middag verzamelen, zodat we er zullen zijn als zij eind van de middag aankomen.
TREKPLEISTER ISTANBUL
Layla heeft een ruim appartement op de begane grond met een tuin ernaast. Haar dochter Rahaf laat me na aankomst zien dat tussen hun flatgebouw en het volgende gebouw een parkje ligt met een zwembad, ligstoelen en parasols. Zij gaat er ook wel eens zwemmen. De bomen zijn nu nog klein omdat de wijk nieuw is, maar het is de bedoeling dat het hier groen wordt. Layla is iedere zomer vijf weken in haar huis in Istanbul. Daarnaast komt ze kortere periodes rond oud en nieuw en in april. De rest van het jaar wonen haar dochter en jongste zoon in de woning, want zij studeren in Istanbul. Farida vertelt dat het heel gebruikelijk is dat jongeren uit Dubai elders studeren en Istanbul is voor velen favoriet. Het hoger onderwijs is in Dubai volgens haar minder goed en alles in Dubai is erg duur. Later lees ik dat Turkije en in het bijzonder Istanbul sterk in opkomst zijn onder internationale studenten.* Studenten kiezen er om uiteenlopende redenen voor. De kosten van wonen, levensonderhoud en activiteiten zijn belangrijke factoren, maar wat ook vaak gehoord wordt is dat studenten de diversiteit van Istanbul waarderen. Het ligt op het kruispunt van ‘oost en west’ en verschillende levensstijlen ontmoeten elkaar en leven samen. Dat maakt het makkelijker om je thuis te voelen. Daarnaast wordt ook de kwaliteit van het onderwijs positief gewaardeerd. Hoewel Turkije niet tot de EU hoort, neemt het hoger onderwijs wel deel aan het ‘Bolognaproces’, waarin deelnemende landen hun hoger onderwijs steeds meer op elkaar afstemmen door gedeelde kwaliteitsstandaarden, de bachelor-masterstructuur en het Europese studiepuntensysteem. Turkse universitaire diploma’s zijn daarom ook erkend in Europa. De veel grotere toegankelijkheid van studeren in Turkije maakt het een favoriete bestemming voor internationale studenten, vooral uit landen in het Midden-Oosten en Azië. Ook de kinderen van Layla studeren hier en wonen met plezier in het riante appartement van hun ouders.
HOOGGEËERD BEZOEK
Een uur na onze aankomst stopt de taxi met nicht Layla en haar ouders naast het gebouw. Wij snellen naar de voordeur en als ik er ben is een vrouw al druk bezig met de koffers. Het blijkt Shanti te zijn, de Sri Lankaanse hulp van nicht Layla. De aankomst is een ware happening. Layla en haar ouders dragen mooie kleding en hebben veel bagage bij zich.
Layla vertelt later dat Shanti al 26 jaar bij haar is. Ik herinner me de huishoudelijke hulpen uit Sri Lanka, Bangladesh, Pakistan, India en enkele andere Aziatische landen die in Syrië werkten bij welgestelde gezinnen, waaronder ook Nederlandse expats die voor Shell of de ambassade werkten. Altijd vrouwen en vaak hadden zij kinderen en andere familie in hun herkomstland die zij op deze manier onderhielden. In de Verenigde Arabische Emiraten, waartoe ook Dubai behoort, springt dit nog veel meer in het oog. De VAE zijn zeer rijk en inkomens liggen hoog. Oorspronkelijke inwoners van Dubai, de Emiratis, vormen een kleine minderheid van slechts 10 à 15%. Veruit het grootste deel van de bevolking zijn expats en migranten vanuit de hele wereld. Van deze laatste groep maken ‘domestic workers’ zoals Shanti, een groot deel uit. Zij werken voor rijk geworden migrantenfamilies, zoals de familie van Dima, of voor Emiratis. Veel van deze vrouwen in Golfstaten, maar ook in andere Arabische landen zoals Libanon en Jordanië, bevinden zich in zeer kwetsbare omstandigheden. Ze hebben veelal te maken met het ‘kafala systeem’, dat maakt dat zij rechteloos zijn en in hoge mate afhankelijk van hun werkgever. In sommige landen is het beter dan in andere landen en sommige huishoudelijke hulpen hebben meer geluk dan anderen. Shanti lijkt een relatief goede werkgever gevonden te hebben in de nicht van Dima en Farida. Layla noemt Shanti deel van de familie. Ze is weliswaar vanaf het moment van aankomst druk met de koffers en het voorbereiden van de maaltijd, maar ze wordt betrokken bij gesprekken en lijkt een warme band te hebben met Layla’s kinderen, die ze van kleins af aan kent. Layla is begin vijftig, hoogopgeleid en succesvol. Ze is directrice van een meisjesschool en straalt zelfvertrouwen en charisma uit: letterlijk en figuurlijk stevig, zo gauw zij binnen is zijn ieders ogen op haar gericht. Ik zie het respect in de ogen van mijn vriendinnen uit Aleppo voor hun rijke oom, tante en nicht en begrijp hun bewondering wel. Ook ik voel me wat gewoontjes in hun bijzijn…
HENNA EN HUWELIJK
Dit jaar wordt het bezoek van Layla en haar ouders gekleurd door het aanstaande huwelijk van Layla’s dochter Rahaf en dat is dan ook een belangrijk gespreksonderwerp. Rahaf gaat trouwen met de broer van een buurvrouw in het luxe flatgebouw in Istanbul. Deze buurvrouw en haar familie komen ook uit Syrië, uit Damascus, maar anders dan de familie van Rahaf zijn zij geen Palestijnen. Layla vertelt dat het hennafeest van Rahaf over twee weken is, vlak na mijn vertrek. Binnen een week daarna zal het huwelijk zijn. Het hennafeest is de verloving en alleen voor vrouwen, hoewel de verloofde ook kort aanwezig zal zijn. Verder is het vooral feestelijk met veel dansen, zingen, lekker eten en natuurlijk henna!
Nadat we opnieuw sfiha gegeten hebben, meegenomen door Dima en Farida, is het tijd voor de cadeaus die Dima uit Nederland heeft meegenomen en Layla uit Dubai. Kledingstukken, flessen parfum en schilderijtjes worden uitgewisseld. Daarna pakt Layla de spullen uit die ze heeft meegenomen voor het hennafeest en de bruiloft van Rahaf. Voor het hennafeest heeft zij een prachtige witte jurk met rood Palestijns borduurwerk aan de randen voor Rahaf laten maken en wil dat zij het past. De jurk staat heel mooi maar is Rahaf een beetje te groot: morgen zullen ze ermee naar een naaiatelier gaan om het goed passend te laten maken. Layla laat een mandje zien: dat is een van de hennamandjes. Daar komen de cadeautjes voor de gasten in en de vrouwen van de familie zullen er eerst mee ronddansen voor de geschenkjes worden uitgereikt. De muziek gaat aan en Rahaf danst in haar mooie te grote jurk. De vrouwen dansen om haar heen terwijl ze om de beurt het mandje boven hun hoofd houden en het vervolgens aan een ander doorgeven. De oude Abu Omar kijkt er glunderend naar vanuit zijn stoel. Er komt nog veel meer mooi Palestijns borduurwerk uit de koffers van Layla. Tijdens het hennafeest zal alle vrouwelijke familie ook Palestijns borduurwerk dragen. Iedereen heeft zelf zwart-witte kleding voor het hennafeest maar zal er iets overheen dragen met Palestijns borduurwerk, dat Layla heeft meegenomen. Dima krijgt een verfijnde zwarte omslagdoek met rood borduurwerk, Farida krijgt een chique zwart jasje met rood borduurwerk langs de randen. Ze trekken het aan en vragen of ik het mooi vind: ja zeker, Palestijns borduurwerk is prachtig!!
Vervolgens komen er allerlei versieringen uit de koffers van Layla. Voor op de tafels bij de bruiloft en ook cadeautjes voor de gasten. Voor de bruiloft heeft Layla gekozen voor de symboliek van de olijftak (symbool van Palestina) en de jasmijn (symbool van Damascus). Ik zie ovale houten schilderijtjes met de namen van het bruidspaar gekalligrafeerd en erom heen versieringen van olijftakken en jasmijn.
NOG MEER FAMILIE
Intussen was het 22 uur en was ik moe van het familiegedruis. Ook Dima lijkt naar huis te willen, maar Layla zegt dat we niet weg kunnen: binnen een uur zal de bruidegom met zijn ouders en andere familie komen om kennis te maken met de familie van Rahaf. De ouders, broer en zus van Rahaf’s aanstaande man wonen in Zweden en zijn eveneens net aangekomen. Ook deze familie is tijdens de oorlog verspreid geraakt over diverse landen.
Na hun komst blijven we nog even zitten. Om me heen kijkend zie ik pas goed hoe divers en transnationaal de familie is geworden: Palestina, Syrië, Dubai, Turkije, Nederland, Zweden, Sri Lanka. Vanuit deze kleine groep lopen naar al die landen lijntjes die elkaar kruisen. Na een kwartier stappen Dima, Fouzia en ik alsnog in een taxi en gaan naar huis. Farida gaat niet mee, zij blijft bij Layla slapen. Fouzia zal bij Dima en mij slapen, omdat het te laat is geworden om nog alleen naar huis te gaan.
Daar waar ik inmiddels een lichte familieverzadiging begin te voelen en verlang naar een dagje alleen zijn, bloeit Farida met de dag meer op. Zij geniet met volle teugen van alle familie om zich heen. Bij deze mensen hoort zij en voelt zij zich goed. Het is voor haar het broodnodige tegenwicht tegen de lange eenzame maanden alleen thuis en met steeds minder familie in de nabije omgeving, want wie de kans krijgt om door te trekken naar een land met meer bestaanszekerheid doet dit. Ze heeft in de afgelopen jaren al veel familie moeten uitzwaaien, en weet dat er meer familie zal volgen.
Foto: ingelijst Palestijns borduurwerk van dabke dans bij een huwelijk, ©Ada Ruis
Leuk als je reageert! Ik lees alles en reageer wanneer de inhoud daar om vraagt.
Ik vind dat je zo mooi en beeldend schrijft Ada. Zo leuk om met je mee te reizen en beleven! Hoelang blijf je?
Ik ben alweer ruim een maand thuis Mathilde! Goed te weten dat dit niet voldoende duidelijk was! Het staat aan begin van het eerste blog. Ik schrijf de blogs achteraf omdat er geen schrijfplek en geen internet was in het huis waar ik logeerde.