In een eerder blog kwam naar voren dat jongeren uit onder andere welvarende gezinnen in Dubai, graag in Istanbul komen studeren. Voor vluchtelingen uit Syrië is dit anders. Een toekomst opbouwen als jonge Syriër in Turkije is om meerdere redenen zeer moeilijk. Hun financiële situatie maakt dat studeren voor veel jonge Syriërs buiten bereik is en hun juridische status frustreert het opbouwen van een zelfstandig leven nog meer.

JONGE KOSTWINNERS

Fouzia en Aziz, schoonzus en broer van Dima, vertellen dat hun oudste zoon twee jaar aan de universiteit heeft gestudeerd maar dat hij is gestopt omdat het te duur was en er inkomen nodig was. Aziz (62) werkte zes dagen per week, tien uur per dag, als frezer in de metaalindustrie. Hij kon dat niet volhouden en werd ziek. Als gezin hebben ze toen besloten dat hij zou stoppen met werken en dat de zoons de kost zouden gaan verdienen. Ook hun dochter heeft gestudeerd en is gelijktijdig met haar broer gestopt. Kort daarna is zij getrouwd. Door haar huwelijk woont zij nu niet meer thuis en is het gemakkelijker voor haar broers om het gezin te onderhouden. Fouzia en Aziz vinden het erg dat hun kinderen niet kunnen studeren maar tegelijk denken ze dat het wel de goede keuze is geweest omdat het nu beter gaat met Aziz en de sfeer thuis meer ontspannen is. Beide zoons werken nu in een juwelierszaak in een van de bazaars in het toeristische centrum van Istanbul, waar zij sieraden ontwerpen en maken. De oudste zoon is hiermee als hobby vanuit huis begonnen en ontdekte dat hij het leuk vond en er goed in is. Toen hij nog studeerde deed hij het ernaast om wat extra geld te verdienen. Nu doet hij dit werk fulltime en heeft het ook aan zijn jongere broer geleerd. Hoewel hij het graag doet had hij liever zijn studie afgemaakt.

LEREN ONDER DRUK

Ook jongere kinderen stoppen eerder met school dan in Syrië voor de oorlog gebruikelijk was. Een voorbeeld is Dima’s veertienjarige kleinzoon Mohammed. Hij is in het afgelopen jaar met school gestopt en werkt nu in een naaiatelier, waar hij werkdagen maakt van tien uur. Kinderen van Mohammed’s leeftijd die stoppen met school om te gaan werken, doen dat vaak omdat het gezin extra inkomen nodig heeft. Bij Mohammed was het anders. Bij hem lijkt het voorbeeld van andere kinderen die stoppen met school zijn eigen geringe motivatie versterkt te hebben, en daarnaast speelt zijn gespannen thuissituatie mee. Mohammed is enig kind en woont al de helft van zijn leven in Istanbul. Zijn ouders kunnen hem niet helpen met school. Zijn moeder werkt ook in een naaiatelier en gaat ’s ochtends vroeg de deur uit om pas weer ’s avonds thuis te komen. Zijn vader brengt telefonische bestellingen voor een restaurant rond en is pas ’s avonds heel laat thuis. Als hij thuiskomt is hij moe en geïrriteerd. Volgens Dima is hij niet geïnteresseerd in Mohammed. Al lange tijd zijn er spanningen tussen zijn ouders en daar heeft Mohammed veel last van. Toen hij nog naar school ging kwam hij altijd alleen thuis en als zijn ouders er dan eindelijk waren, was er ruzie.

Iedere keer dat we Mohammed zien praat Dima op hem in: je moet teruggaan naar school, talen leren, school is nu moeilijk maar kan in de toekomst deuren voor je openen, waardoor je een ander soort leven krijgt dan je ouders! Dima heeft een sterke band met Mohammed omdat ze in Istanbul zoveel jaar bij hem en zijn ouders in huis gewoond heeft. Toen Mohammed een kleine jongen was, was zij er voor hem en kon hem uit de wind houden. Nu kan zij die rol niet meer vervullen. Dima huilt als ze dit vertelt. Ze vraagt mij of ik denk dat het mogelijk is om Mohammed naar Nederland te halen: zij zou voor hem willen zorgen, hem bij haar in huis laten wonen. Ze heeft tenslotte eerder ook een aantal jaar voor hem gezorgd. Zijn situatie in Istanbul is niet goed voor zijn ontwikkeling. Wat heeft die jongen hier voor toekomst? In Nederland zou hij met zijn veertien jaar naar school moeten; dat vindt zij veel beter voor hem. In Nederland zou hij een toekomst hebben.

NEGATIEVE SPIRAAL

De kinderen van Noor zijn jonger maar ook over hen en over Noor zelf maakt Dima zich zorgen. Noor’s tienjarige zoon maakt het haar erg moeilijk. Zijn vader, Noor’s man, is vijf jaar geleden naar Europa vertrokken maar er nog niet in geslaagd Noor en de kinderen over te laten komen. De jongen luistert niet naar Noor, gaat zijn eigen gang, is urenlang op straat en onbereikbaar voor haar. Noor moet om de haverklap op school komen omdat hij druk is en zich niet gedraagt zoals de leraren willen. Maar Noor is zelf ook heel druk, zegt Dima. Heel anders dan zij vroeger was. Haar werk, de kinderen, haar zorgen over geld en haar kwetsbare gezondheid maken haar heel onrustig. “Weet je nog hoe rustig en verlegen Noor was in Aleppo, Ada?” vraagt Dima. “Nu is ze heel druk en haar kinderen ook”.

Farida legt uit: “Door de oorlog is alle stabiliteit uit de levens van onze kinderen verdwenen. Vroeger was hun leven ‘normaal’, nu niet meer. Noor heeft veel te veel stress en door haar stress worden de kinderen ook steeds drukker. Deze oorlog heeft een hele generatie beschadigd.” De onzekerheid over de toekomst en het ontbreken van herstel van continuïteit in de levens van ouders hebben ook hun weerslag op kinderen. En interactiepatronen in het gezin die ontstaan onder invloed van stress en onzekerheid leiden tot een verdere negatieve spiraal. Dit is zowel bij Mohammed en zijn ouders zichtbaar, als bij Noor en haar kinderen.

DE AFGESNEDEN TOEKOMST

De oorlog in Syrië en het leven in Turkije hebben grote impact op alle generaties en ook op hun onderlinge relaties, maar de consequenties zijn voor mensen in verschillende levensfases anders. De onzekerheid over hun huidige situatie en hun toekomstperspectieven, hebben in het bijzonder grote impact op jong volwassenen. In een stabiele situatie maken jong volwassenen meestal in relatief kort tijdbestek belangrijke levensgebeurtenissen door, zoals studiekeuze, een eerste baan, een eigen woning, verliefdheid, huwelijk, vader of moeder worden. Zij zijn bij uitstek in een levensfase waarin zij willen bouwen. Maar in Turkije staan de levens van veel jonge mannen en vrouwen uit Syrië in de wachtstand. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de verhalen van Farida’s zoon Youssef en Tariq’s zoon Ammar.

YOUSSEF

Youssef komt op onze eerste dag in Istanbul langs, samen met zijn Iraanse vrouw Soraya. Hij is inmiddels dertig en ik ontmoet hem voor het eerst. Zijn oudere broer was een baby toen ik in Aleppo was en woont in Dubai. Ook Youssef heeft lange tijd in Dubai gewoond en daar hebben hij en Soraya elkaar leren kennen. Youssef spreekt behalve Arabisch ook Engels, Turks en Farsi. Soraya spreekt een beetje Arabisch en is zwanger van hun eerste kind. Vanwege zijn talenkennis heeft Youssef een baan op een makelaarskantoor dat woningen verhuurt aan rijke mensen uit het buitenland, vooral in de zomermaanden. In de winter heeft hij veel minder werk en kan hij er niet van leven. Youssef vertelt dat hij en Soraya graag in Istanbul zouden willen blijven, maar dat het erg moeilijk is om hier een toekomst op te bouwen omdat er geen enkel zicht is op een definitieve verblijfsvergunning en de Turkse nationaliteit. Youssef vertelt dat Syriërs aanvankelijk warm werden onthaald in Turkije, maar nu ‘houden ze niet meer van ons, we worden gediscrimineerd’, zegt hij. Ook hij noemt de toestemming die Syriërs tegenwoordig nodig hebben om te mogen reizen als enorm beperkend. Als hij illegaal zou proberen te reizen en opgepakt zou worden, zou hij linea recta over de grens met Syrië gezet worden. Youssef vraagt zich af of hij met zijn talenkennis niet iets zou kunnen betekenen voor Nederland? Zouden daar echt geen mogelijkheden voor hem zijn? Of in een ander Europees land? Sinds Soraya zwanger is hebben zij het hier veel over: hoe kunnen zij met hun kind een toekomst opbouwen in Turkije? Wat voor toekomst krijgt het kind? Youssef kijkt bezorgd.

AMMAR

Ook het leven van Ammar, de oudste zoon van Tariq en Lina in Bursa, zit in een impasse. Tijdens mijn verblijf in Bursa had ik laat op de avond een gesprek met hem, nadat hij was thuisgekomen uit zijn werk in een kapsalon. Zijn ouders hadden al verteld over zijn wens om te trouwen, maar dat een huwelijk er niet inzit. Hij kan niet reizen naar zijn vriendin in Gaza en zij kan niet naar hem komen. Een huwelijk met een meisje uit Bursa is niet mogelijk omdat hij niet kan voldoen aan de verwachtingen van de families: hij kan de bruidsprijs die zij vragen niet betalen. Ammar laat me zijn Palestijnse reisdocument zien. Het is uitgegeven door het ministerie van buitenlandse zaken van de Palestijnse Autoriteit in Ramallah. Sommige landen erkennen het als legitiem reisdocument, andere landen niet. Zou hij daarmee naar Nederland kunnen reizen? Of naar een ander land in Europa? Wat zou ik hem adviseren?

Het is een vraag die ik onmogelijk voor hem kan beantwoorden. Alle officiële routes om naar Europa te komen zijn geblokkeerd. De enige manier is illegaal, via de Middellandse Zee een Grieks eiland bereiken of via de grensrivier Evros in Griekenland zien te komen. Beide routes zijn gevaarlijk. Jonge mannen lijken een hoger risico te lopen op gewelddadige confrontaties en intensieve controles dan oudere mannen, en lijken ook moeilijker weg te komen uit Griekenland. Ik begrijp Ammar’s vraag heel goed en heb met hem te doen. Ik denk terug aan het prachtige kleine jongetje dat hij ooit was en dat vol zelfvertrouwen de wereld aankeek. Iedereen hield van hem, en hij kreeg van alle kanten in de familie aandacht en liefde. Ik zie nog Dima’s oude vader spelen met zijn kleine stamhoudertje; die twee waren dol op elkaar. Ammar was 25 jaar toen de oorlog begon. Sindsdien is hij op drift. Hij heeft geprobeerd in Beirut een leven op te bouwen, vervolgens in Dubai, en nu zit hij vast in Bursa met nog steeds geen perspectief op een leven zoals hij dat zou willen leiden. Hij zit in een fuik.

Foto: straataanzicht huurwoning van Syrische buren in buurt Farida, ©Ada Ruis

Leuk als je reageert! Ik lees alles en reageer wanneer de inhoud daar om vraagt.